Gỗ trắc là gì? Đặc điểm, giá trị và các loại gỗ trắc phổ biến

Trong kho tàng gỗ quý Việt Nam, gỗ trắc luôn giữ vị thế đặc biệt bởi vẻ đẹp sang trọng, độ bền vượt thời gian và ý nghĩa phong thủy sâu sắc. Với nhiều biến thể như gỗ trắc đen, gỗ trắc đỏ, gỗ trắc vàng, loại gỗ này không chỉ được săn đón trong chế tác đồ mỹ nghệ cao cấp mà còn là lựa chọn hàng đầu trong xây dựng nhà gỗ cổ truyền. Vậy gỗ trắc là gì? Có những đặc điểm nào nổi bật? Giá trị thực tế và thẩm mỹ ra sao? Và liệu nhà gỗ trắc có phải là sự lựa chọn đúng đắn cho những ai đang tìm kiếm một không gian sống trường tồn, tinh tế? Hãy cùng khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây.
 

Gỗ trắc là gì?

Gỗ trắc là một loại gỗ quý hiếm, có giá trị kinh tế và thẩm mỹ cao, được sử dụng phổ biến trong ngành chế tác nội thất cao cấp, đồ mỹ nghệ và xây dựng nhà gỗ truyền thống. Gỗ trắc nổi bật với màu sắc sang trọng, thớ gỗ mịn, vân đẹp, cùng với độ bền vượt trội theo thời gian. Không chỉ là vật liệu có tính ứng dụng cao, gỗ trắc còn mang yếu tố phong thủy, thường được xem là biểu tượng của sự quyền quý và đẳng cấp trong không gian sống.

Gỗ trắc có nguồn gốc từ các loài cây thuộc chi Dalbergia, họ Đậu (Fabaceae). Trong đó, loài phổ biến nhất là Dalbergia cochinchinensis, thường gọi là trắc đỏ và Dalbergia oliveri hay Dalbergia nigra, tương ứng với các loại trắc đen hoặc trắc vàng tùy theo màu sắc lõi gỗ. Cây gỗ trắc chủ yếu sinh trưởng tự nhiên ở khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Lào, Campuchia và Thái Lan, đặc biệt là ở những vùng rừng nguyên sinh có khí hậu nhiệt đới gió mùa.

Theo bảng phân loại nhóm gỗ của Việt Nam, gỗ trắc thuộc nhóm I – nhóm gỗ quý hiếm có giá trị cao về kinh tế và kỹ thuật. Nhóm này bao gồm những loại gỗ có đặc tính nổi bật: độ cứng cao, vân gỗ đẹp, khả năng chống mối mọt và mục nát rất tốt. Vì vậy, gỗ trắc được xếp cùng hàng với các loại gỗ quý khác như gỗ mun, gỗ sưa hay gỗ lim. Hiện nay, do tình trạng khai thác quá mức, nhiều loài cây trắc đã được liệt kê vào danh sách gỗ nguy cấp và cần được bảo vệ theo quy định của pháp luật Việt Nam và công ước CITES quốc tế.

Gỗ trắc có những loại nào phổ biến hiện nay?

Hiện nay, trên thị trường Việt Nam phổ biến 3 loại gỗ trắc chính, phân biệt dựa trên màu sắc và đặc điểm nhận diện của lõi gỗ:

- Gỗ trắc đen: Gỗ trắc đen là loại gỗ được đánh giá cao nhất trong các dòng trắc hiện nay nhờ độ cứng, nặng và màu sắc sang trọng. Lõi gỗ thường có màu đen sẫm hoặc đen tím, đôi khi ánh lên sắc tím đỏ dưới ánh sáng. Bề mặt vân gỗ mịn, khít, ít khi bị nứt nẻ hay cong vênh, đặc biệt khi được xử lý đúng cách.

- Gỗ trắc đỏ: Có màu đỏ nâu, vân gỗ thường có dạng sóng hoặc xoáy nhẹ, thường có mùi thơm nhẹ khi cưa xẻ. Gỗ trắc đỏ còn được nhiều nghệ nhân yêu thích vì dễ gia công, bắt sơn tốt và lên màu đẹp, đặc biệt là sau quá trình sử dụng lâu dài, bề mặt gỗ ngày càng bóng và đậm màu theo thời gian, tạo cảm giác ấm cúng và gần gũi. Đây là loại được sử dụng nhiều trong nội thất cao cấp và nhà gỗ cổ truyền.

- Gỗ trắc vàng: Có màu vàng nhạt đến vàng sáng, vân mịn và sang trọng. Loại gỗ này khá quý hiếm, nhẹ hơn các loại còn lại và có tính thẩm mỹ cao nên thường được sử dụng trong các sản phẩm mỹ nghệ tinh xảo. Tuy nhiên, do độ hiếm và vẻ đẹp độc đáo, loại gỗ này thường được sử dụng trong các chi tiết mang tính trang trí hoặc vật phẩm phong thủy có giá trị sưu tầm.

Ngoài ra, còn có một số biến thể khác của cây trắc tùy vào vùng miền và điều kiện sinh trưởng, tuy nhiên 3 loại trên là phổ biến và được thị trường công nhận rộng rãi nhất.

Đặc điểm của gỗ trắc

Gỗ trắc không chỉ được đánh giá cao về độ bền mà còn nổi bật bởi vẻ đẹp tự nhiên hiếm có. Dưới đây là những đặc điểm nổi bật giúp gỗ trắc trở thành “vua của các loại gỗ” trong mắt người yêu gỗ Việt.

- Độ bền gần như tuyệt đối: Gỗ trắc thuộc nhóm I trong bảng phân loại gỗ Việt Nam – nhóm gỗ quý cứng nhất, nặng nhất và bền nhất. Gỗ có khả năng chịu lực tốt, chống mối mọt tự nhiên, không bị cong vênh, nứt nẻ dù trải qua nhiều năm sử dụng. Với điều kiện bảo quản tốt, các sản phẩm từ gỗ trắc có thể tồn tại hàng trăm năm, đặc biệt phù hợp cho những công trình kiến trúc lâu dài như nhà gỗ cổ truyền, nhà thờ họ, đình chùa…

- Vân gỗ đẹp, màu sắc sang trọng: Tùy vào từng loại, gỗ trắc có vân gỗ mịn, sóng hoặc xoáy như mây, tạo nên vẻ đẹp tự nhiên đầy chiều sâu. Màu sắc gỗ đa dạng từ đen tím, đỏ nâu đến vàng sáng, mang lại sự phong phú trong lựa chọn. Khi được đánh bóng, gỗ có độ bóng tự nhiên cao, càng dùng lâu càng lên nước bóng đẹp, giúp sản phẩm trở nên cổ kính và có hồn.

- Ý nghĩa phong thủy tốt: Theo quan niệm dân gian, gỗ trắc, đặc biệt là gỗ trắc đỏ và đen tượng trưng cho sự sung túc, vững chãi và trường tồn. Do đó, các gia đình có điều kiện thường lựa chọn gỗ trắc để làm tượng phong thủy, bàn thờ, hoành phi câu đối hoặc nhà gỗ truyền thống. 

- Giá thành cao: Giá gỗ trắc luôn ở mức cao hàng đầu thị trường gỗ, dao động từ vài chục triệu đến cả trăm triệu đồng mỗi mét khối, tùy theo loại (đen, đỏ, vàng), tuổi gỗ, nguồn gốc khai thác và tình trạng gỗ (thô hay đã xử lý). Gỗ trắc đen khoảng 60 -100 triệu VNĐ/m³ hay gỗ trắc vàng hiếm hơn có thể có giá lên đến 100 triệu VNĐ/m³.

Ứng dụng gỗ trắc làm nhà

Nhà gỗ trắc là một trong những dạng kiến trúc gỗ quý hiếm và đẳng cấp, thể hiện được sự chỉn chu, tinh tế và giàu bản sắc văn hóa. Với độ bền cao, vân gỗ đẹp và ý nghĩa trường tồn, nhà gỗ trắc ngày càng được nhiều gia đình có điều kiện lựa chọn để xây dựng không gian sống đậm hồn Việt.

Làm nhà 3 gian, 5 gian truyền thống

Trong các công trình nhà gỗ cổ truyền, đặc biệt là nhà gỗ 3 gian, 5 gian – hình ảnh quen thuộc của làng quê Bắc Bộ – gỗ trắc được ưu tiên sử dụng ở những cấu kiện chính như: cột cái, cột quân, kèo, xà ngang, câu đầu,... Nhờ đặc tính cứng, nặng và bền với thời gian, gỗ trắc giúp ngôi nhà vững chãi, ít bị cong vênh hay mục nát dù trải qua hàng chục năm sử dụng.

Ngoài ra, vân gỗ trắc sắc nét, màu sắc trầm ấm tự nhiên cũng góp phần tăng tính thẩm mỹ và chiều sâu cho không gian nội thất. Khi ánh sáng mặt trời rọi vào các thanh kèo, xà bằng gỗ trắc, sẽ tạo nên hiệu ứng thị giác đẹp mắt, vừa cổ kính vừa sang trọng.

Ứng dụng trong nội thất nhà thờ họ, từ đường

Gỗ trắc cũng thường được sử dụng trong các công trình mang tính tâm linh như nhà thờ họ, từ đường, nhà thờ tổ, nơi đòi hỏi sự bền vững và tôn nghiêm. Với đặc điểm có mùi thơm nhẹ, khả năng chống mối mọt cao và mang ý nghĩa phong thủy tốt, gỗ trắc được tin rằng sẽ giúp không gian thờ tự luôn thanh tịnh và linh thiêng.

Khi được chạm khắc thủ công với các họa tiết truyền thống như rồng, phượng hay hoa sen, nội thất từ gỗ trắc không chỉ toát lên vẻ uy nghi mà còn thể hiện sự bề thế và tôn kính đối với tổ tiên. Chính vì thế, nhiều gia đình đề cao đạo hiếu và coi trọng giá trị truyền thống thường lựa chọn gỗ trắc để xây dựng nhà thờ họ như một cách lưu giữ nét đẹp văn hóa và khẳng định cội nguồn dòng tộc.
 

Thi công biệt phủ, nhà rường cao cấp

Ở những công trình quy mô lớn hơn như biệt phủ gỗ, nhà rường Huế, nhà lục giác, nhà khách tiếp tân truyền thống, gỗ trắc được xem là lựa chọn hàng đầu cho các gia chủ muốn thể hiện đẳng cấp. Sử dụng gỗ trắc trong những công trình này không chỉ đơn thuần là xây dựng nơi ở, mà còn là cách thể hiện gu thẩm mỹ, vị thế và tinh thần hướng về cội nguồn.

Một biệt phủ gỗ trắc thường có giá trị cao cả về vật chất lẫn tinh thần. Đây là nơi để nghỉ ngơi, chiêm nghiệm, đón khách quý và lưu giữ những giá trị truyền thống giữa đời sống hiện đại. Nhờ vào sự độc đáo và bền bỉ, biệt phủ gỗ trắc không bị lỗi thời theo thời gian mà ngày càng được trân trọng như một tác phẩm nghệ thuật sống động.

Qua bài viết của Nhà Gỗ Việt Nam, gỗ trắc không chỉ là một loại gỗ quý có giá trị cao về mặt thẩm mỹ và kinh tế, mà còn mang đậm nét văn hóa và tinh thần của kiến trúc truyền thống Việt Nam. Với độ bền vượt trội, màu sắc sang trọng và vân gỗ đặc sắc, gỗ trắc đặc biệt là gỗ trắc đen, đỏ và vàng đã, đang và sẽ tiếp tục được ứng dụng rộng rãi trong thiết kế nội thất, đồ mỹ nghệ và đặc biệt là trong các công trình nhà gỗ cổ truyền. Lựa chọn nhà gỗ trắc không chỉ thể hiện gu thẩm mỹ tinh tế, mà còn là cách gìn giữ những giá trị kiến trúc xưa giữa đời sống hiện đại. Tuy giá thành không hề rẻ, nhưng với tuổi thọ hàng trăm năm và vẻ đẹp trường tồn theo thời gian, gỗ trắc chính là sự đầu tư xứng đáng cho những ai trân trọng giá trị truyền thống và mong muốn có một không gian sống đậm chất Việt.

Tham khảo thêm:

• Nhà gỗ lắp ghép | Mẫu đẹp, Tiện lợi, Tiết kiệm chi phí
• Nhà gỗ xoan | Mẫu mã, báo giá và những điều cần lưu ý
• Nhà gỗ nghiến và bảng giá thi công trọn gói mới nhất hiện nay